Miejski Zespół Szkół nr 1 w Gorlicach

Z historii lokalizacji  Szkoły Podstawowej nr 1

Pierwsze siedziby Szkoły

         Szkoła Podstawowa nr 1, będąca kontynuatorką Szkoły Głównej Męskiej,  jest najstarszą placówką oświatową w Gorlicach. Informacje odnośnie początków jej funkcjonowania oraz miejsc gdzie była usytuowana zostały ustalone na podstawie zapisów w pierwszej kronice Szkoły z 1890 r., zatytułowanej przez jej założyciela, p. Józefa Chmiela Historyją szkoły gorlickiej”. Szkoła prawdopodobnie powstała w 1791 r., jednak nie ma dokumentów, które wyraźnie wskazywałyby jej pierwszą siedzibę. Początkowo była to szkoła trywialna (szkoła o elementarnym poziomie nauczania i trzyletnim cyklu nauczania), w późniejszym okresie przekształcona  w rozszerzoną szkołę trywialną z czteroletnim okresem nauki. W 1842 r. w miejsce szkoły trywialnej utworzono Szkołę Główną Męską, co stawiało  placówkę na wyższym stopniu organizacyjnym i podnosiło jej prestiż.

         Autor kroniki, po porównaniu akt szkolnych, planów i ksiąg magistrackich ustalił, że Szkoła wynajmowała pomieszczenia w Rynku w domach prywatnych właścicieli, a w późniejszym okresie, ze względu na rosnącą liczbę uczniów,  zajmowała również kilka sal w budynku magistralnym, czyli w Ratuszu.

Ratusz- głównym  budynkiem Szkoły Głównej Męskiej w latach 1874- 1939

         3 października 1874 r. Gorlice nawiedził wielki pożar, który zniszczył prawie całe miasto, w tym prawdopodobnie dom, w którym mieściła się Szkoła. Sytuacja ta wymusiła przeniesienie do Ratusza pozostałe klasy. Tu jednocześnie miały swoją wspólną siedzibę dwie szkoły - Szkoła Główna Męska i powstała w 1842 r. Szkoła Żeńska, która w myśl ówczesnych przepisów z urzędu podlegała Szkole Męskiej. W budynku tym urzędowały również władze miasta, policja oraz mieścił się areszt.

W 1892 roku Szkoła Żeńska otrzymała swój własny budynek przy Placu Kościelnym, a wszystkie klasy Szkoły Męskiej oraz kancelaria zostały umieszczone na pierwszym piętrze Ratusza.

W grudniu 1901 r. wynajęto dla Szkoły dodatkową izbę lekcyjną w prywatnym domu na ulicy Stróżowskiej. Ta ilość sal lekcyjnych nie rozwiązała jednak problemów lokalowych, skoro już rok później dwie klasy Szkoły Męskiej umieszczono w budynku miejskim zakupionym od p. Muszyńskiego, usytuowanym prawdopodobnie na ulicy Bankowej (obecnie ulica H. Kołłątaja).

W grudniu 1904 r. pojawiła się nadzieja na posiadanie własnego budynku, bowiem władze miejskie podjęły uchwałę o budowie nowej szkoły dla chłopców. Jednak brak środków finansowych nie pozwolił na szybkie przystąpienie do realizacji tego przedsięwzięcia.

         W chwili wybuchu I wojny światowej, w 1914 r., Ratusz był nadal główną siedzibą Szkoły. Naukę rozpoczęto zgodnie z planem 1 września, ale musiano ją wkrótce przerwać, gdyż w gmachu Ratusza zakwaterowano wojsko.” (…) tak więc 21 września 1914 r. nauka przerwała się rzekomo na krótki czas, lecz ten zmienił się na trochę dłuższy, bo aż na cały rok. (…)”- czytamy w Historyi Szkoły gorlickiej. Powodem były ciężkie walki prowadzone w mieście i okolicy od listopada 1914 r do maja 1915 r. Na skutek działań wojennych sale szkolne zostały zniszczone, większość ławek szkolnych spalili Rosjanie podczas przemarszu swoich wojsk, używając je do ogniska, na którym gotowali dla siebie posiłki. W sierpniu 1915 r. nauczyciele oraz  mieszkańcy miasta przystąpili do porządkowania pomieszczeń szkolnych. Po wyremontowaniu i wyposażeniu w niezbędny sprzęt Szkoła rozpoczęła pracę 4 listopada 1915 r.

         W roku szkolnym 1928/29 poprawiły się warunki nauczania, gdyż Szkoła otrzymała dwie  sale w Szkole Żeńskiej, sąsiadującej z budynkiem głównym Szkoły Męskiej. W 1929 r. pojawiła się po raz kolejny nadzieja na uzyskanie własnego pomieszczenia. Jak zapisano w kronice: „(…)Oto samorząd miejski przeznaczył część pożyczki uzyskanej na  inwestycje, na zakupno miejsca pod budowę szkoły (...)”. W maju tego roku Rada Miejska zatwierdziła zakup parceli przy ul. Stróżowskiej (dzisiejsza ul. Niepodległości).

         Sprawa rozpoczęcia budowy nowego budynku wciąż się opóźniała, na co miała wpływ trudna sytuacja gospodarcza całego kraju. Wykorzystywano jednak każdą sposobność, aby zainteresować budową odpowiednie władze i pozyskać fundusze.

W 1930 r. władze szkolne powołały Komisję Porozumiewawczą, dzięki której prace dotyczące budowy posunęły się troszkę do przodu. Na zakupionym terenie dokonano planu zabudowy, wycięto drzewa z zaprojektowanej ulicy oraz sprzedano sąsiadujące działki. Za uzyskane w ten sposób pieniądze zakupiono materiały budowlane.

         W roku szkolnym 1932/33 szczególnie mocno były odczuwane problemy lokalowe. Zmusiło to kierownictwo Szkoły do wynajęcia jednej sali w gmachu państwowego gimnazjum przy ul. M. Kromera,  dwa lata później rozpoczęto wynajmowanie drugiej  sali.

Prace związane z budową budynku szkolnego nie posuwały się naprzód. Tłumaczono to względami ekonomicznymi, chyba też zabrakło dobrej woli ze strony władz miejskich. Posiadano bowiem gotówkę uzyskaną ze sprzedaży parcel, którą jednak ulokowano  w kasie oszczędnościowej, a część kwoty przeznaczono na budowę drewnianego budynku u wylotu ul 3-Maja i Rynku, w którego pomieszczeniach zaplanowano ulokować dwanaście sklepów. Jak twierdził ówczesny kierownik Szkoły, pan Roman Pachulski, „(…)Kierowano się – budując ten dom, nie tyle może potrzebą lokalów sklepowych, bo braku ich, szczególnie w obecnych czasach nie odczuwa się- ile raczej koniecznością zabudowania placu w śródmieściu, który(…)nie stanowi ozdoby miasta.”

         W roku 1934, po okresie zastoju, wreszcie ruszyły prace zmierzające do budowy szkoły. Wielką zasługę w tym względzie miał ówczesny burmistrz Gorlic, pan Andrzej Kwaskowski. Po zapoznaniu się z warunkami w jakich funkcjonowała Szkoła, budowa nowego budynku stała się dla niego priorytetem. Z jego inicjatywy 12 czerwca 1934 r. zostało powołane Prezydium Obywatelskie Komitetu Budowy Gmachu dla Szkół Powszechnych w Gorlicach. W jego skład wszedł również ówczesny kierownik Szkoły, pan Roman Pachulski. Pojawiła się wreszcie, po prawie stu pięćdziesięciu latach istnienia, nadzieja na posiadanie własnego budynku.

W połowie lipca 1934 r. miasto nawiedziła powódź o katastrofalnych rozmiarach, co miało wpływ na opóźnienie prac budowlanych. Świadczy o tym zapis w kronice Szkoły: „(…) Narzucona klęską powodzi konieczność zajęcia się losem jej ofiar, odwróciła uwagę tych czynników, które akcję budowy szkoły miały prowadzić, oraz zaabsorbowała znaczne fundusze. Szkoła więc tutejsza musi nadal pozostać w tych warunkach, mieszcząc się w trzech, odległych od siebie i do potrzeb szkoły niedostosowanych warunkach.(…)”. (Budynek główny w Ratuszu, sala w gimnazjum oraz sala w filii Szkoły Żeńskiej przy ulicy Piłsudskiego).

         W roku szkolnym 1934/35 znowu dokonano zmian w rozmieszczeniu klas- mianowicie opuszczono jedną salę w gmachu państwowego gimnazjum zajętą przed dwoma laty. Szkoła posiadała w tym czasie trzynaście oddziałów, w których uczyło się sześćset sześćdziesiąt dzieci, wystąpiły więc poważne problemy lokalowe. Aby poprawić sytuację, zdecydowano się na wynajęcie jednej sali w budynku przy ul. Piłsudskiego, którą dotychczas użytkowała Szkoła Żeńska. Kiedy jej główny budynek przy Placu Kościelnym opuściło Prywatne Miejskie Seminarium Nauczycielskie Żeńskie, powróciła z powrotem do własnej siedziby, a dzięki tym zmianom, Szkoła Męska mogła zająć jej miejsce. W następnym roku szkolnym -1936/37- kierownictwo Szkoły zmuszone  było ubiegać się o kolejne sale lekcyjne. Otrzymało je w budynku miejskim przy ul. W. Jagiełły.

Własny budynek przy ul. Stróżowskiej

         W 1936 r. nastąpiły wydarzenia, które pozwalały mieć nadzieję, że tym razem rzeczywiście zbliża się czas wprowadzenia do własnego budynku. 12 maja 1936 r. odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Zarządu Miejskiego, na którym zatwierdzono budżet na budowę szkoły oraz opracowano zakres prac budowlanych. Wielkim przeżyciem dla całej społeczności szkolnej było poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę 7-klasowej Powszechnej Szkoły Męskiej w Gorlicach i podpisanie aktu erekcyjnego. Uroczystość ta miała miejsce 14 czerwca 1936 r. Budowa przebiegała bardzo sprawnie i wiosną 1939 r. została zakończona.

         Nie czekając na rozpoczęcie nowego roku szkolnego, już w kwietniu 1939 r. zorganizowano przeprowadzkę do okazałego budynku przy ulicy Stróżowskiej (obecnie ul. Niepodległości).

         Radość z nowego, po raz pierwszy w dziejach Szkoły własnego budynku trwała zaledwie kilka miesięcy. 1 września 1939 r., z chwilą wybuchu II wojny światowej, nauka została przerwana, a budynek szkolny zajęło wojsko niemieckie. Szkoła, zaledwie po trzech miesiącach funkcjonowania w dobrych warunkach lokalowych, powróciła do Ratusza. Jednak i te pomieszczenia były okresowo zajęte w czasie wojny przez okupanta.

Przeprowadzki w latach 1945- 47 

         Po wojnie naukę rozpoczęto 15 lutego 1945 r. w bardzo zdewastowanym budynku Ratusza. Był on zupełnie niedostosowany do celów szkolnych – brak boiska i podwórka, wąskie korytarze, niedostateczna ilość sanitariatów. Nie było również podstawowego wyposażenia jak ławki szkolne, pomoce naukowe, tablice.

W tym czasie budynek szkolny przy ul. Niepodległości przechodził kapitalny remont po okresie użytkowania go przez okupanta. Naukę w roku szkolnym 1945/46 rozpoczęto jeszcze „pod zegarem”, jak często mieszkańcy  określali siedzibę władz miejskich.

W następnym roku szkolnym powrócono do własnego budynku. Okazało się, że ze względu na brak funduszy odbudowano go niedbale, wręcz prowizorycznie. Wyposażenie sal lekcyjnych było bardzo skromne, ale jednak warunki jakie tu panowały były o wiele lepsze niż w pomieszczeniach Ratusza.

Wynajem sal w budynku Liceum Ogólnokształcącego

         Rok szkolny 1947/48 przyniósł bardzo istotną zmianę dla Szkoły, której skutki były odczuwalne aż do 1994 r. Mianowicie, w wyniku nowej organizacji szkół ogólnokształcących, Szkoła została podzielona na dwie jedenastolatki. Jedna pozostała w swym dotychczasowym budynku przy ul. Niepodległości, druga, dzisiejsza Szkoła Podstawowa nr 1 została przeniesiona do gmachu Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kromera.

Po likwidacji jedenastolatek, co miało miejsce w 1950 r., Szkoła nie wróciła już na ul. Niepodległości - tym samym została pozbawiona własnego budynku. Z pomieszczeń Liceum Ogólnokształcącego korzystała przez kilkadziesiąt lat, bo aż do 1994 r. W kolejnych latach, z każdym rokiem pogarszały się warunki lokalowe, co było spowodowane stałym wzrostem ilości uczniów i oddziałów. Znaczna poprawa nastąpiła w 1964 r. po powstaniu Szkoły Podstawowej nr 4 przy ul Z. Krasińskiego. Na podstawie zarządzenia tutejszego wydziału oświaty przeszła do niej połowa oddziałów Szkoły Podstawowej nr 1. Przez cztery lata pracowano we wręcz komfortowych, jak na tamte czasy, warunkach. Ale już w roku szkolnym1968/60 Szkoła Podstawowa nr 1 została zmuszona do oddania jednej sali lekcyjnej właścicielowi obiektu – Liceum Ogólnokształcącemu, mimo że liczba uczniów wzrosła do trzystu dwudziestu sześciu. Przeciwko tej decyzji mocno protestował ówczesny kierownik Szkoły, p. Władysław Słowik. O jego rozgoryczeniu świadczą słowa zapisane w kronice Szkoły: „(…)trudno, nikt nie staje w obronie szkoły, która straciła własny budynek na rzecz szkoły średniej. W tym budynku jesteśmy uciążliwymi lokatorami. Mało wzrusza fakt, że tutejsze oddziały gniotą się, po czterdziestu kilku (…). Trudno, właściciel urządza się tak, jak mu wygodniej.”.

         Na początku lat osiemdziesiątych zatwierdzono budowę kolejnej szkoły – tym razem na osiedlu Korczak. Zdecydowana większość uczniów Szkoły Podstawowej nr 1 zamieszkiwała na tym terenie. Pojawiła się więc nadzieja, że w budowanym obiekcie znajdzie swą siedzibę Szkoła Podstawowa nr 1. Nieoficjalnie potwierdzały to władze oświatowe i miejskie.

W roku szkolnym 1986/87- szkoła była bardzo liczna, uczęszczało do niej w dwudziestu oddziałach sześćset pięciu uczniów, mających do dyspozycji zaledwie osiem sal lekcyjnych. Zajęcia lekcyjne z techniki odbywały się z konieczności w pracowni techniki LO, plastyka w BWA (Biuro Wystaw Artystycznych), a lekcje wychowania fizycznego w sali gimnastycznej LO lub na korytarzu. Szkoła pracowała na dwie zmiany – lekcje zaczynały się już o 7.10. Zajęcia grupowe, a więc z małą liczbą uczniów, odbywały się w szatniach zaadoptowanych na sale lekcyjne. Ta wręcz dramatyczna sytuacja zmusiła kierownictwo Szkoły jak i władze oświatowe do szukania rozwiązań. Podjęto decyzję o utworzeniu filii Szkoły Podstawowej nr 1 na osiedlu Korczak, gdyż właśnie tam zamieszkiwała największa ilość uczniów. Wyremontowano i zmodernizowano mały budynek, który miał służyć do czasu wybudowania nowej szkoły. Do filii zostały przeniesione dwa oddziały klasy pierwszej i dwa oddziały klasy drugiej w skład których wchodzili uczniowie mieszkający na tym osiedlu.  

         W tym czasie trwała budowa nowego budynku szkolnego na osiedlu Korczak, a wraz z tym rosły wśród uczniów i nauczycieli nadzieje na szybkie pozyskanie własnego lokum. Niestety, zostały one wkrótce rozwiane, gdyż władze miejskie i oświatowe podjęły decyzję, że szkoła ta będzie odrębną jednostką oświatową, czyli Szkołą Podstawową nr 6. Tym samym Szkoła Podstawowa nr 1 została skazana na dalsze dzielenie pomieszczeń z Liceum Ogólnokształcącym.

Szkoła Podstawowa nr 6 została oddana do użytku 1 września 1989 r. Powstał nowy obwód szkolny obejmujący zasięgiem część dotychczasowego rejonu Szkoły Podstawowej nr 1. Po tej reorganizacji Szkoła Podstawowa nr 1 liczyła dwustu pięćdziesięciu trzech uczniów, a więc stała się jedną z najmniejszych placówek w mieście.

         W chwili przejęcia szkół przez samorządy terytorialne pojawiła się koncepcja likwidacji Szkoły Podstawowej nr 1. Przytaczano wiele argumentów, m.in. i ten, że Szkoła nie posiada własnego budynku. Jednak po burzliwych dyskusjach podjęto ostateczną decyzję o budowie szkoły w dzielnicy Zawodzie z przeznaczeniem na siedzibę Szkoły Podstawowej nr 1. Prace budowlane przebiegały wyjątkowo sprawnie - rozpoczęto je w lipcu 1993 r., a zakończono w sierpniu 1994 r.

 Rok 1994 – początek stabilizacji

 1 września 1994 r. jest przełomową datą w historii Szkoły Podstawowej nr 1. W tym dniu miało miejsce uroczyste oddanie nowego budynku przy ul. Pięknej na Zawodziu. Dzięki staraniom wielu osób, w tym ówczesnego Dyrektora, p. Janiny Augustyn, grona pedagogicznego       i rodziców, Szkoła nie zniknęła z mapy gorlickiej oświaty i po wielu latach tułaczki znalazła swoje miejsce. Pomijając krótki okresu pobytu w gmachu przy ul. Niepodległości, jest to pierwszy własny budynek tej najstarszej, ponad dwustuletniej gorlickiej Szkoły.   Do Szkoły przeszli również uczniowie Szkoły Podstawowej nr 2 zamieszkali w tym rejonie. Tym samym Szkoła, z małej, liczącej około dwustu pięćdziesięciu uczniów stała się dużą placówką liczącą ponad sześciuset  uczniów i prawie pięćdziesięciu nauczycieli. Poważne zmiany organizacyjne zaszły w Szkole Podstawowej nr 1 we wrześniu 2006 r. Na mocy uchwały Rady Miasta Szkoła Podstawowa nr 1 została połączona z Gimnazjum nr 1 w Miejski Zespół Szkół nr 1. Początkowo  nauka odbywała się w dwóch budynkach – przy ulicy Pięknej i przy Placu Kościelnym. W 2008 r. przeniesiono  Gimnazjum nr 1 do budynku będącego siedzibą Szkoły Podstawowej nr 1, a budynek gimnazjum  oddano do dyspozycji władz miasta.

          Gimnazjum nr 1 przejęło tradycje po Szkole Podstawowej nr 2 funkcjonującej do 2004 r. i będącej  kontynuatorką Szkoły Żeńskiej założonej w 1842 r. Tak więc historia zatoczyła koło.  Szkoła Żeńska, która w początkowych latach swego istnienia podlegała pod kierownictwo Szkoły Męskiej, wróciła  do niej z powrotem po prawie stu pięćdziesięciu latach samodzielnego funkcjonowania. Obydwie szkoły mają wieloletnią, bardzo bogatą tradycję stworzoną na przestrzeni dziesiątków lat. Mimo połączenia w jeden zespół, udało się Szkole Podstawowej nr 1 i Gimnazjum nr 1  zachować własną tożsamość, obrzędowość i atmosferę.

Opracowano na podstawie:

1. Historyja szkoły gorlickiej- lata 1791- 1937.

2. Kronika Szkoły Podstawowej nr 1- lata 1945- 1994.

3. Kronika Szkoły Podstawowej nr 1- lata 1994- 2006.

                                                                                              Opracowała:

  Maria Łęcka

Powstałe opracowanie było możliwe dzięki panu Józefowi Chmielowi, kierownikowi Szkoły w latach 1886-1891, który jako pierwszy podjął się trudu odtworzenia przeszłości Szkoły i zapoczątkował prowadzenie kroniki. To jemu  oraz jego następcom, którzy tak skrupulatnie odnotowywali wszystkie ważniejsze wydarzenia udało się ocalić od zapomnienia i udostępnić społeczności szkolnej  historię tej najstarszej gorlickiej placówki. Bez stworzonych przez nich materiałów niemożliwym byłoby poznanie faktów z życia Szkoły, zwłaszcza z jej początków istnienia, gdyż wiele dokumentów spłonęło w pożarze miasta oraz uległo zniszczeniu w czasie wojen. Być może opracowanie to zaciekawi uczniów losami naszej Szkoły, a absolwentom dostarczy wspomnień.